Εισόδημα από συγγραφικά δικαιώματα – Τι ισχύει



Το εισόδημα από συγγραφικά δικαιώματα αντιμετωπίζεται διαχρονικά κατ’ ειδικό τρόπο, τόσο στην φορολογία εισοδήματος (Κ.Φ.Ε) όσο και στο πεδίο της τήρησης βιβλίων και έκδοσης στοιχείων (Κ.Β.Σ, Κ.Φ.Α.Σ, Ε.Λ.Π.).
Σύμφωνα με την ισχύουσα φορολογική νομοθεσία και τις σχετικές οδηγίες της Διοίκησης, το εισόδημα από συγγραφικά δικαιώματα αντιμετωπίζεται κατ’ αρχάς…
ως εισόδημα από κεφάλαιο (άρθρο 38 Κ.Φ.Ε) και υπό προϋποθέσεις ως εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα.

Εισόδημα από δικαιώματα (γενικά)
Τα συγγραφικά δικαιώματα αποτελούν εισόδημα από δικαιώματα, όπως η έννοια του αναλύεται διεξοδικά στο άρθρο 38 παρ.1 του ΚΦΕ:
Ο όρος «δικαιώματα» σημαίνει το εισόδημα που αποκτάται ως αντάλλαγμα για τη χρήση ή το δικαίωμα χρήσης, των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας επί λογοτεχνικού, καλλιτεχνικού ή επιστημονικού έργου, συμπεριλαμβανομένων των κινηματογραφικών και τηλεοπτικών ταινιών, μαγνητοταινιών για ραδιοφωνικές εκπομπές και αναπαραγωγής βιντεοκασετών, λογισμικού για εμπορική εκμετάλλευση ή προσωπική χρήση, διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, εμπορικών σημάτων, προνομίων, σχεδίων ή υποδειγμάτων, σχεδιαγραμμάτων, απόρρητων χημικών τύπων ή μεθόδων κατεργασίας ή σε αντάλλαγμα πληροφοριών που αφορούν βιομηχανική, εμπορική ή επιστημονική πείρα, οι πληρωμές για τη χρήση βιομηχανικού, εμπορικού ή επιστημονικού εξοπλισμού, για τη χρήση τεχνικών μεθόδων παραγωγής, τεχνικής ή τεχνολογικής βοήθειας, τεχνογνωσίας (knowhow, αποτελεσμάτων ερευνών, αναδημοσίευσης άρθρων και μελετών, καθώς και οι πληρωμές για συμβουλευτικές υπηρεσίες που παρέχονται ηλεκτρονικά μέσω δικτύων πληροφορικής σε βάση δεδομένων επίλυσης προβλημάτων, την ηλεκτρονική λήψη (downloading) λογισμικού ηλεκτρονικού υπολογιστή, ακόμα και στην περίπτωση που τα εν λόγω προϊόντα αποκτώνται για προσωπική ή επαγγελματική χρήση του αγοραστή, την εκμίσθωση βιομηχανικού, εμπορικού ή επιστημονικού εξοπλισμού και εμπορευματοκιβωτίων και λοιπών συναφών δικαιωμάτων.

Περαιτέρω, σύμφωνα με τις οδηγίες της Διοίκησης (ΠΟΛ 1042/2015), για τον χαρακτηρισμό κάθε εισοδήματος φυσικού προσώπου ως εισοδήματος από δικαιώματα, πρέπει να συντρέχουν, αθροιστικά, οι παρακάτω προϋποθέσεις :
i. Το εισόδημα θα πρέπει να προέρχεται από τη παραχώρηση της χρήσης ή του δικαιώματος της χρήσης ενός περιουσιακού στοιχείου από αυτά που αναφέρονται στον ορισμό του άρθρου 38 του Ν.4172/2013 (Κ.Φ.Ε).
ii. Το περιουσιακό στοιχείο θα πρέπει να προϋπάρχει και να μην π.χ. δημιουργείται κατά παραγγελία.
iii. Η παραχώρηση της χρήσης του ή του δικαιώματος της χρήσης του θα πρέπει να συνοδεύεται από ρήτρα εμπιστευτικότητας.
iv. Οι πληρωμές θα πρέπει να γίνονται στον κύριο του περιουσιακού στοιχείου ή σε αυτόν που διατηρεί το δικαίωμα χρήσης του.
Τι δεν αποτελεί εισόδημα από δικαιώματα
Σύμφωνα με τις ίδιες ως άνω οδηγίες (ΠΟΛ.1042/2015) δεν αποτελεί εισόδημα από δικαιώματα:
i. το εισόδημα από τη μεταβίβαση της κυριότητας ενός περιουσιακού στοιχείου (άυλου ή ενσώματου). Όταν δηλαδή επέρχεται η πλήρης αποξένωση του ιδιοκτήτη του από αυτό, ακόμη και όταν αυτό το περιουσιακό στοιχείο εμπίπτει στον ορισμό του άρθρου 38 του Ν.4172/2013.
ii. η αμοιβή για την ανάπτυξη ενός περιουσιακού στοιχείου (π.χ. λογισμικού) κατά παραγγελία στην περίπτωση που μετά την ολοκλήρωση του η επιχείρηση που το αναπτύσσει αποξενώνεται πλήρως από αυτό,
iii. οι πληρωμές που πραγματοποιούνται σε τρίτους οι οποίοι δεν είναι κύριοι του δικαιώματος ή δεν διατηρούν το δικαίωμα χρήσης αυτού (π.χ. αποκλειστικοί αντιπρόσωποι στην Ελλάδα, μεταπωλητές, διαμεσολαβητές κ.λπ.),
iv. το εισόδημα από την εκμίσθωση αυτοκινήτων επιβατικών Ι.Χ. από επιχειρήσεις εκμίσθωσης αυτοκινήτων προς πελάτες τους. Επιπλέον, σύμφωνα με τον Ο.Ο.Σ.Α. δεν αποτελούν εισόδημα από δικαιώματα:
i. οι αμοιβές που λαμβάνονται ως αντάλλαγμα για υπηρεσίες μετά την πώληση (after sales services),
ii. οι πληρωμές που παρέχονται από τον πωλητή στον αγοραστή στο πλαίσιο εγγύησης,
iii. οι πληρωμές για υπηρεσίες τεχνικής υποστήριξης,
iv. οι πληρωμές για παροχή καταλόγου δυνητικών πελατών, όταν αυτός ο κατάλογος καταρτίζεται ειδικά για τον καταβάλλοντα από πληροφορίες που είναι γενικά διαθέσιμες,
v. οι πληρωμές για γνωμοδότηση μηχανικού, δικηγόρου, λογιστή.
Τήρηση βιβλίων και έκδοση στοιχείων
Με ρητή διάταξη της περ. γ’ της παρ. 1 του αρθ. 39 του Ν.4308/2014 (Ε.Λ.Π) εξαιρούνται της τήρησης λογιστικών αρχείων (βιβλίων) και έκδοσης παραστατικών, μεταξύ άλλων, «οι δημόσιοι ή ιδιωτικοί υπάλληλοι ή συνταξιούχοι που είναι συγγραφείς ή εισηγητές εκπαιδευτικών προγραμμάτων και σεμιναρίων, εφόσον δεν ασκούν άλλη επιχειρηματική δραστηριότητα» (αρθ. 39 παρ. γ Ν.4308/2014). Το ανωτέρω ισχύει ανεξάρτητα από το ύψος των δικαιωμάτων που εισπράττουν τα παραπάνω πρόσωπα.
Αντιθέτως, όσον αφορά τα φυσικά πρόσωπα που ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα, συναφή ή μη με τα δικαιώματα που κατέχουν, εκδίδουν (σε κάθε περίπτωση) παραστατικό για την είσπραξη των δικαιωμάτων.
ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ
Για τα φυσικά πρόσωπα (ελεύθερους επαγγελματίες ή επιτηδευματίες), που ασκούν δραστηριότητα συναφή με τα δικαιώματα που εισπράττουν (πχ συγγραφείς για τα συγγραφικά δικαιώματα, καλλιτέχνες για καλλιτεχνικά δικαιώματα, υπηρεσίες ηλεκτρονικής λήψης (downloading) λογισμικού ηλεκτρονικού υπολογιστή που παρέχονται στα πλαίσια άσκησης ατομικής επιχείρησης κ.λ.π.”), θεωρείται ότι τα εισοδήματα αυτά (από δικαιώματα) εντάσσονται στην συνολική επιχειρηματική δραστηριότητα που ασκείται, συναθροίζονται δηλ. με τα λοιπά εισοδήματα από την ασκούμενη επιχειρηματική δραστηριότητα και συμπεριλαμβάνονται στο έντυπο Ε3 προκειμένου να φορολογηθούν με τις γενικές διατάξεις, ανεξαρτήτως της προέλευσης τους (προερχόμενα από την ημεδαπή ή την αλλοδαπή).
Η παραπάνω αντιμετώπιση φαίνεται να βρίσκει στήριγμα στη διάταξη του άρθρου 21 παρ. 3 του Ν.4172/2013, σύμφωνα με την οποία «..ως «επιχειρηματική συναλλαγή» θεωρείται κάθε μεμονωμένη ή συμπτωματική πράξη με την οποία πραγματοποιείται συναλλαγή ή και η συστηματική διενέργεια πράξεων στην οικονομική αγορά με σκοπό την επίτευξη κέρδους..».
Με βάση την άνω άποψη της Διοίκησης, η είσπραξη δικαιωμάτων από φυσικό πρόσωπο, το οποίο ασκεί επιχειρηματική δραστηριότητα συναφή με τα δικαιώματα, συνιστά πράξη εντασσόμενη στην δραστηριότητα αυτή και συνακόλουθα αποτελεί τμήμα του παραγόμενου από αυτήν εισοδήματος.
Για τα φυσικά πρόσωπα (ελεύθερους επαγγελματίες ή εμπορικές επιτηδευματίες) που δεν ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα εξαιτίας των δικαιωμάτων που κατέχουν, αλλά τηρούν βιβλία και στοιχεία για διαφορετική δραστηριότητα, εκδίδεται μεν παραστατικό για την είσπραξη τους, πλην όμως θεωρείται ότι αυτά συνιστούν εισόδημα από κεφάλαιο και φορολογούνται κατά τις οικίες διατάξεις με συντελεστή 20% (αρ. 38 επ. ΚΦΕ), δηλώνονται δε στον πίνακα Δ1 (κωδ. 671-672) της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος (Ε1).
Ομοίως φορολογούνται με 20% τα εισοδήματα από δικαιώματα που εισπράττουν φυσικά πρόσωπα, μη ασκούντες επιχειρηματική δραστηριότητα (ιδιώτες, συνταξιούχοι, μισθωτοί κλπ) και δηλώνονται στον πίνακα Δ1 της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος (Ε1).
Οι πληρωμές για δικαιώματα που προκύπτουν στην ημεδαπή υπόκεινται σε παρακράτηση φόρου 20%. Υπόχρεοι σε παρακράτηση είναι τα φυσικά πρόσωπα που ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα, τα νομικά πρόσωπα και οντότητες με φορολογική κατοικία στην ημεδαπή, οι φορολογικοί κάτοικοι αλλοδαπής με μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα και οι φορείς της γενικής κυβέρνησης.
Αντιθέτως, δεν διενεργείται παρακράτηση φόρου όταν τα δικαιώματα καταβάλλονται από φυσικό πρόσωπο που δεν ασκεί επιχειρηματική δραστηριότητα (μισθωτό, συνταξιούχο, άνεργο) ή φορολογικό κάτοικο αλλοδαπής που δεν δραστηριοποιείται μέσω μόνιμης εγκατάστασης στην Ελλάδα.
Η παρακράτηση φόρου εξαντλεί τη φορολογική υποχρέωση όταν ο λήπτης των δικαιωμάτων είναι φυσικό πρόσωπο που δεν ασκεί συναφή επιχειρηματική δραστηριότητα με αντικείμενο την εκμετάλλευση των δικαιωμάτων αυτών ή είναι φορολογικός κάτοικος αλλοδαπής χωρίς μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα.
Στις περιπτώσεις που η πληρωμή των δικαιωμάτων δεν υπόκειται σε παρακράτηση φόρου, ο αναλογών φόρος (20%) επιβάλλεται με τη δήλωση φορολογίας εισοδήματος φυσικού προσώπου (Ε1).
ΦΠΑ
Τα συγγραφικά δικαιώματα υπόκεινται στον κανονικό συντελεστή του κώδικα ΦΠΑ (Ν. 2859/2000) και ο φόρος αποδίδεται από τον δικαιούχο είσπραξης των δικαιωμάτων, διά περιοδικής ή έκτακτης δήλωσης Φ.Π.Α.